Ο ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΟΝ ΨΥΧΙΚΟ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΤΟΥΣ

Όταν το ζευγάρι αποφασίζει να ενωθεί με τα δεσμά του γάμου και να αποκτήσει παιδιά, πιστεύει συνειδητά ή ασυνείδητα ότι έχει όλες τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να επιτύχει το σκοπό του, το όνειρό του. Κατά την πορεία όμως της συμβίωσής του διαπιστώνει ότι δεν βρήκε αυτό που ζητούσε, δηλ. τον κατάλληλο σύντροφο, με αποτέλεσμα η συμβίωση κάτω από την ίδια στέγη να γίνεται συνεχώς αφόρητη. Τότε δυστυχώς επέρχεται και η οριστική ρήξη, ο χωρισμός, το διαζύγιο στο ζευγάρι. Τούτο έχει σαν συνέπεια την έναρξη νέων προβλημάτων για τους γονείς και το παιδί τους.

Πολλές φορές το διαζύγιο θεωρείται “αναγκαίο κακό” όχι μόνο για τους γονείς, αλλά και για το παιδί, εφόσον η επικοινωνία και ο αλληλοσεβασμός στην οικογένεια έχουν παύσει να επικρατούν επί μακρόθεν και αντικαθίστανται από συνεχείς βαρβαρότητες, και έντονες συγκρούσεις. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, κλονίζεται η ψυχική υγεία του παιδιού και των γονέων. Το παιδί κινδυνεύει να βρεθεί σε μία κυκλοθυμική-αμφιθυμική κατάσταση, σε ένα συνεχές άγχος, λόγω της ανασφάλειας που αισθάνεται από τη διάλυση της οικογένειάς του.

Την αρνητική σχέση μεταξύ των γονέων του την ενσωματώνει, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται και να πιστεύει ότι πιθανόν όλες οι ετεροφυλικές  σχέσεις να είναι προβληματικές, με κίνδυνο να μεταφέρει τα ψυχοτραυματικά του βιώματα στη μελλοντική ζωή του, στη σχέση του με το άλλο φύλλο, με την κοινωνία.

Ανασφάλεια. Το πρώτο σοκ χωρισμού

Με το χωρισμό των γονέων ο έφηβος αρχίζει να αισθάνεται ότι οι γονείς του χώρισαν όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και μ’ εκείνον τον ίδιο. Τούτο συμπληρώνεται εκ των υστέρων και με την έναρξη των δικαστικών διαδικασιών, που αφορούν όχι μόνο τα θέματα διατροφής, αλλά και την απόφασης κηδεμονίας του παιδιού από τον ένα γονέα.

Ο έφηβος αρχίζει να νιώθει ότι βρίσκεται στο περιθώριο, και ότι μόνο ο ίδιος δεν αποφασίζει για τη μοίρα του. Αγαπά κατά βάθος και τους δύο γονείς του -εκτός βέβαια εξαιρέσεων που οφείλονται σε βαρβαρότητες προς τον ίδιο και όχι μόνο- και επιθυμεί την τριαδική αυτή συμβίωση. Εμφανίζει διάφορες ανησυχίες και ερωτηματικά όπως : Αν οι γονείς του το αγαπούν και το αγάπησαν πραγματικά, ποιός από τους δύο είναι ο καλός και ποιός όχι, ποιός είναι ο σωστός και ποιός ο λάθος, ποιός θα το σιγουρεύει για το μέλλον του, ποιόν θα πρέπει να ακούει και να εμπιστεύεται; ποιός θα του συμπαρίσταται στις δυσκολίες της ζωής; Τα πάντα περνούν από δοκιμασία μέσα του, όλα συγκλονίζονται και αρχίζει να αισθάνεται αμφιθυμικά συναισθήματα αγάπης-μίσους, έξαρσης-ύφεσης, αμυντικότητας, επιθετικότητας-απάθειας κ.ά.

Κατάρρευση γονεϊκών προτύπων

Ο έφηβος σε αυτή του τη μεγάλη ανησυχία και ανασφάλεια, αρχίζει να αισθάνεται μια επιθετικότητα την οποία εκφράζει είτε άμεσα προς τους γονείς του, -γιατί διέλυσαν την οικογενειακή του θαλπωρή-, είτε έμμεσα προς την κοινωνία. Αυτή η αντίδρασή του επιδεινώνεται, σε αυτή την κρίσιμη ηλικία της εφηβείας. Αισθάνεται ότι έχει ανάγκη από τη μητρική και πατρική φροντίδα και γι’ αυτό δεν συγχωρεί εύκολα το χωρισμό των γονέων του, εκτός αν για εκείνον είναι μια λύτρωση για τα δεινά που τυχόν μπορεί να βιώνει άμεσα ή έμμεσα στην τριαδική σχέση με τους γονείς του.

Κάποια στιγμή αποφασίζουν είτε από κοινού οι γονείς, είτε ο ένας από τους δύο να αναλάβει την κηδεμονία του παιδιού, ή έρχεται η απόφαση του δικαστηρίου, εάν βέβαια έχουν φτάσει στο νομικό πλαίσιο, γιατί πολλοί γονείς χωρίζουν χωρίς να καταφεύγουν στο διαζύγιο.

Πολλές φορές αρχίζει διένεξη μεταξύ των γονέων, όπου ο καθένας τους δυστυχώς κατηγορεί τον άλλο στο παιδί τους, με συνέπεια το παιδί να κουβαλά στη μετέπειτα ζωή του την πρώτη αρνητική  ετεροφυλική σχέση, αυτή του πατέρα-μάνας, του ανδρός-γυναικός. Τα πρότυπά του συγκρούστηκαν, τα πάντα συγκλονίστηκαν μέσα του. Θα μεταφέρει τα αρνητικά συναισθήματα που βίωσε απ’ αυτή τη σχέση στον ίδιο του τον εαυτό και στους άλλους. Μπορεί να εμφανίσει μαζοχιστικά-σαδιστικά στοιχεία. Εισέρχεται σε μια αρνητική μειονότητα, είτε με την αυτοκαταστροφή του με διάφορους τρόπους, όπως λήψη ναρκωτικών ουσιών, αλκοόλ, τάσεις αυτοκτονίας κλπ., είτε με την προσφυγή του προς την εγκληματικότητα, με τη συμμετοχή σε βανδαλιστικές ομάδες, κλπ.

Υπάρχει όμως μία εξαίρεση στα παραπάνω, που αφορά τα παιδικά βιώματα του ατόμου. Δηλ. όταν ο έφηβος πέρασε την παιδική του ηλικία θετικά, ισορροπημένα, και πήρε πολύ δύναμη από τους γονείς του, είτε από τους δύο, είτε από τον ένα, τότε μπορεί να ξεπεράσει το χωρισμό των γονέων του και να επιδιώκει μελλοντικά την ιδανική σχέση, κάτι βέβαια που μπορεί πολλές φορές να τον απογοητεύσει.

Αποκατάσταση του χωρισμού είναι η Αγάπη

Οι γονείς δεν πρέπει να χωρίζουν τα παιδιά στα δύο. Τις δικές τους σχέσεις να τις κρατούν μακριά από το παιδί τους, γιατί άλλωστε οι ίδιοι έφεραν στον κόσμο αυτή την ύπαρξη και θα πρέπει να τη διατηρήσουν σωστά στη ζωή. Επιπλέον ο συγκρουσιακός κόσμος του εφήβου είναι αρκετά φορτισμένος και έτοιμος να εκραγεί και γι’ αυτό δεν θα πρέπει οι γονείς να συμβάλλουν αρνητικά στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του εφήβου τους, που δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.

Συνιστάται να εξηγήσουν στο παιδί τους ότι έστω και αν χώρισαν, εξακολουθούν να το αγαπούν, να θέλουν να το βοηθήσουν να περάσει τα εμπόδια της ζωής που θα συναντά, να του ελαχιστοποιήσουν τις ανασφάλειές και ανησυχίες του, να το κάνουν να νιώσει ότι είναι δίπλα του έτοιμοι να το βοηθήσουν όταν χρειαστεί, να προσπαθήσουν να τον ισχυροποιήσουν. Προτείνεται να το μάθουν να επικοινωνεί με τους άλλους, να το προσαρμόσουν και ενσωματώσουν, στην Κοινωνία.

Το παιδί έχει ανάγκη να επιβεβαιωθεί και να μειώσει το άγχος του, λόγω της ανασφάλειας από τον χωρισμό. Έχει ανάγκη από τους γονείς του, ώστε να μάθει να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του και να μην εσωτερικεύει τα πάντα, με κίνδυνο να εμφανίσει ψυχοσωματικές ασθένειες. Το παιδί έχει ανάγκη από αγάπη, στοργή, αναγνώριση, επικοινωνία με τους γονείς και τους ανθρώπους.

Όταν οι χωρισμένοι γονείς  αντιμετωπίσουν με πραγματικό ενδιαφέρον από κοινού τα παιδιά τους, τότε δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για το μέλλον τους και μπορούν να σταθούν εξίσου καλά στη ζωή, όσο και τα παιδιά των μη χωρισμένων γονιών και μάλιστα πολύ καλύτερα εφόσον συνειδητοποιήσουν τα προβλήματα, τα λάθη των γονέων τα οποία θα είναι προς αποφυγή. Έτσι τελικά θα πάρουν το πηδάλιο στα χέρια τους δυναμικά και αισιόδοξα, γιατί το μέλλον τους ανήκει. Έχουν μια ολόκληρη ζωή μπροστά τους για να βελτιώσουν την ίδια τους την προσωπικότητα και να προσφέρουν τα μέγιστα στον εαυτό τους και στην κοινωνία.
 

Κατερίνα Σούμπαση

Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια

Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)

Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία  LCM (London Centre of Management)

(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)

Τηλ.: 69 47 69 57 07