ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ "ΒΙΑ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ"

8^ο απόσπασμα από έρευνα της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΟΥΜΠΑΣΗ

Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ & ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

Οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας και

της βίας του διαδικτύου επηρεάζουν τη συμπεριφορά

των εφήβων προς τη βία

Συμπεράσματα & Προτάσεις

Οι έφηβοι σήμερα σερφάρουν στο διαδίκτυο δαπανώντας υπερβολικό χρόνο και απομακρύνονται επικοινωνιακά από την οικογένεια. Μέσω internet οι έφηβοι παίζουν κάποιο ρόλο φανερό ή μη, όπου και τους δημιουργείται μια εικονική πραγματικότητα στην οποία και συμμετέχουν, προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να καλυφθούν συναισθηματικά.

Οι έρευνες έχουν καταγράψει ότι οι σκηνές βίας που προβάλλονται από την τηλεόραση και το διαδίκτυο επηρεάζουν αρνητικά τους εφήβους. Περισσότερο επηρεάζονται οι έφηβοι που είναι ήδη επιθετικοί ή έχουν προδιάθεση ως προς την εμφάνιση βίας. Οι λιγότεροι ή καθόλου επιθετικοί έφηβοι επηρεάζονται πολύ λιγότερο, ειδικά όταν εκτίθενται λιγότερο σε σκηνές βίας.

Πολλές φορές η ταύτιση των εφήβων στα κοινωνικά μοντέλα -που δημιουργεί η τηλεόραση και το διαδίκτυο- βρίσκει γόνιμο έδαφος ιδιαίτερα μέσω videoclips, όπου εκεί προβάλλεται ένας ιδιαίτερος τρόπος ντυσίματος, συμπεριφοράς, γενικά στάσης και ρόλου απέναντι στην κοινωνία.

Είναι εμφανές ότι η τηλεόραση και το διαδίκτυο εξασκούν μεγάλη επιρροή στην κοινωνία μας. Οι έφηβοι που είναι ήδη επιρρεπείς, λόγω ιδιαιτερότητας της  ηλικίας τους επηρεάζονται ευκολότερα. Εάν π.χ. ένας γνωστός σταρ διαφημίζεται να καπνίζει συγκεκριμένη μάρκα τσιγάρου και να πίνει συγκεκριμένη μάρκα ουίσκι, τότε ο νέος -επειδή πιστεύει στο συγκεκριμένο σταρ τον οποίο έχει εξιδανικεύσει, ο οποίος είναι το είδωλό του- θα ταυτιστεί πολύ πιο εύκολα από έναν ενήλικο στη συγκεκριμένη συμπεριφορά, θα τη μιμηθεί, θα την αναπαραγάγει. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με διάφορες διαφημίσεις και έργα που προβάλλουν βία.

Στην περίοδο της εφηβείας, ο χρόνος μπροστά στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο έχει σταθεροποιηθεί στις τρις ώρες την ημέρα.

Ο έφηβος επηρεάζεται, ταυτίζεται και αναπαριστά εύκολα τις σκηνές που βλέπει, που ακούει. Τούτο έχει και σαν αποτέλεσμα να είναι κορεσμένος από σκηνές βίας, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην αντιδρά σε παρόμοιες πραγματικές πλέον σκηνές -όταν διαδραματίζονται μπροστά του ή όταν συμμετέχει και ο ίδιος σε αυτές- γιατί τις έχει συνηθίσει και παραμένει αδιάφορος, απαθής.

Όπως αναφέραμε στις ανωτέρω μελέτες της εργασίας μας, η τηλεόραση και το διαδίκτυο επηρεάζει τους εφήβους. Αρκετοί ερευνητές εξέτασαν τη συνάφεια που υπάρχει μεταξύ της προβολής βίας από τα ΜΜΕ και την εμφάνιση ή αύξηση κυρίως της βίας στους εφήβους, λόγω της πολύωρης καθημερινής έκθεσής τους σε βίαιες σκηνές της τηλεόρασης και του διαδικτύου. Οι επιπτώσεις της παρακολούθησης της τηλεόρασης και του διαδικτύου επηρεάζει σε πολλά θέματα τους νέους.

Η συμπεριφορά των εφήβων επηρεάζει και προβάλλει βία ανάλογα με τον αριθμό ωρών που περνούν στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο. Οι έφηβοι μαθαίνουν τη βία, ταυτίζονται στις λεκτικές ύβρεις, στην προβολή τεράτων, φρικιαστικών θεαμάτων, στην προβαλλόμενη συμπεριφορά την οποία και μιμούνται, την οποία πολύ εύκολα προβάλλουν τα ΜΜΕ και το παιδί από μικρό μαθαίνει ότι αυτό είναι κάτι φυσικό και όχι άσχημο. Έτσι οι αξίες, τα ιδεώδη καταλύονται στην κοινωνία μας.

Όταν η τηλεόραση προβάλλει βίαια έργα, τότε οι τηλεθεατές-έφηβοι θυμούνται λιγότερο το προϊόν της προβαλλόμενης διαφήμισης απ’ ότι όταν το έργο δεν είναι βίαιο. Τούτο το γεγονός θα πρέπει να προβληματίσει τους διαφημιστές και να τους επηρεάσει, θετικά ώστε να συμβάλλουν και οι ίδιοι στους τρόπους μείωσης της προβαλλόμενης βίας.

Η τηλεόραση εν σχέση με το ανεξέλεγκτο αχανές διαδίκτυο έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί πιο εύκολα να ελεγχθεί και να καλυτερεύσει, εάν βεβαίως οι υπεύθυνοι του καναλιού και κυρίως του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης και του Κράτους το επιθυμούν, λογοκρίνοντάς το όταν πρέπει και προβάλλοντας πραγματική συνεχή ποιότητα.

ΣΤ. Προτάσεις

Το θέμα που προκύπτει είναι ότι θα πρέπει το Πολιτικό Σύστημα, το Κράτος, το Ε.Σ.Ρ, το Σχολείο, οι Γονείς, η Εκκλησία, τα ΜΜΕ να ενωθούν, να συνεργαστούν, ώστε να βρεθούν τρόποι με στόχο τη μείωση της βίας που εξασκούν τα ΜΜΕ στους εφήβους, ιδιαίτερα σε αυτή την κρίσιμη οικονομική περίοδο που διασχίζει τη χώρα μας.

Αν ανατρέξουμε στην ιστορία, θα διαπιστώσουμε ότι η οικονομική ανέχεια δημιουργεί μεγάλη σύγχυση, αγανάκτηση, πόνο, βία, εγκληματικότητα στον εκάστοτε λαό. Γι’ αυτό θα πρέπει όλοι οι ανωτέρω παράγοντες να συνδράμουν προς αποφυγή της βίας στους εφήβους και κατά συνέπεια από τους εφήβους στον εαυτό τους και στο κοινωνικό σύνολο.

Για την θεραπεία από τον εθισμό στο διαδίκτυο και ότι δυσάρεστο συνεπάγεται αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί και στην Ελλάδα ένα θεραπευτήριο απεξάρτησης από το διαδίκτυο. Στην Κίνα ιδρύθηκε Κέντρο Απεξάρτησης για τον Νεανικό Εθισμό στο διαδίκτυο, ήδη, από το 2004 όπου και έχει δεχτεί πολλές χιλιάδες νέους, για απεξάρτηση. Επίσης στη Γερμανία δημιουργούνται θεραπευτήρια (π.χ. Βιχερχάους), ειδικευμένα στις περιπτώσεις παιδιών και εφήβων, που παρουσιάζουν σοβαρή εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά μέσα.

Όπως έλεγε ο Ιπποκράτης ο πατέρας της Ιατρικής «προλάμβανε και μη θεράπευε». Θα λέγαμε ότι είναι προτιμότερο να γίνει πρόληψη του εθισμού από το διαδίκτυο, από τα ηλεκτρονικά μέσα και όχι να φθάνουμε στην ανάγκη θεραπείας από τον εθισμό και κατά συνέπεια και της προβαλλόμενης βίας που συνεπάγεται από τις πολύωρες χρήσεις τηλεόρασης και διαδικτύου. Θα πρέπει να δημιουργηθούν προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης του προβλήματος. Να ενημερωθούν και να εκπαιδευτούν κατάλληλα οι εκπαιδευτικοί.

Επίσης οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, το κράτος θα πρέπει να κατευθύνουν τους εφήβους προς μια επικοινωνία μεταξύ τους και προς την κοινωνία. Επιπλέον θα πρέπει να τους περιβάλλει με αγάπη την οποία εν συνεχεία θα μεταφέρουν στους γύρω τους.

Θα πρέπει να εγκατασταθεί στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές των εφήβων κάποιο σύστημα φιλτραρίσματος το οποίο θα μπλοκάρει την επικίνδυνη χυδαιολογία, την παιδική πορνογραφία, γενικά τη βία. Επίσης θα πρέπει να υπάρχει έλεγχος σε συνομιλίες των εφήβων με αγνώστους, γιατί αρκετές καταλήγουν σε επικίνδυνες καταστάσεις για τη σωματική και ψυχική τους ακεραιότητα.

Θα πρέπει σύσσωμοι οι παράγοντες που ασχολούνται με τους εφήβους να τους πληροφορήσουν σχετικά με τους κινδύνους που διατρέχουν αν δίνουν προσωπικά στοιχεία και πληροφορίες και αν βάζουν φωτογραφίες τους στο διαδίκτυο. Επιπλέον θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και να μην κλείνουν ραντεβού με αγνώστους.

Συμπεριφορά των γονέων στους εφήβους τους για την πρόληψη της βίας που εισπράττεται από τα ΜΜΕ

Ο ρόλος των γονέων και της κοινωνίας πρέπει να είναι κυρίως επικοινωνιακός, συμβουλευτικός, υποστηρικτικός. Οι γονείς δεν θα πρέπει να είναι συνεχώς απορριπτικοί, αποφαντικοί, αρνητικοί, απόλυτοι σε συμπεριφορά προς τον έφηβό τους. Κυρίως όμως θα πρέπει οι γονείς να ελέγχουν τη συμπεριφορά των εφήβων τους με τέτοιο προσεκτικό τρόπο, ώστε να μην τους δημιουργούν προβλήματα και χάσουν την επικοινωνία μαζί τους.

Οι γονείς που δημιουργούν μεγάλα προβλήματα στα παιδιά τους είναι συνήθως, είτε υπεραυστηροί-αυταρχικοί, είτε υπερπροστατευτικοί, είτε αδιάφοροι (δίνοντας στο παιδί τους την πλήρη ελευθερία, χωρίς να το ελέγχουν καθόλου). Οι γονείς πρέπει να είναι προστατευτικοί και αυστηροί, αλλά σε λογικά πλαίσια.

Οι υπεραυστηροί, ανεπιεικείς, αμείλικτοι γονείς στη συμπεριφορά τους ως προς τον έφηβο είναι εξίσου αρνητικοί όσο και οι υπερπροστατευτικοί γονείς. Ότι και να κάνει ο έφηβός τους, το κατακρίνουν, το λογοκρίνουν, δεν τον επιβραβεύουν παρά σπάνια. Το μόνο όμως που καταφέρνουν είναι να του δημιουργούν μία έντονη ανάγκη φυγής. Γι' αυτό το λόγο αισθάνεται διαρκώς να βρίσκεται σε ένα κελί στο οποίο ασφυκτιά, οπότε κάποια στιγμή πιθανολογείται ότι θα δραπετεύσει και εκεί ακριβώς βρίσκεται ο κίνδυνος.

Η υπερβολική προστασία εκ μέρους των γονέων προς τους εφήβους τους έχει σαν συνέπεια να τους αφαιρεί κάθε είδους πρωτοβουλία, κάνοντάς το αδύναμο να ανταπεξέλθει τις διάφορες αντιξοότητες που θα του παρουσιασθούν στη μετέπειτα ζωή του. Το μόνο που κατορθώνουν αυτοί οι γονείς είναι να  δημιουργήσουν στο παιδί τους μια ανασφάλεια, ένα συναίσθημα κατωτερότητας.

Όταν λοιπόν η επικοινωνία μέσα στην οικογένεια είναι ελλιπή, τότε ο έφηβος πολύ εύκολα θα βρει καταφύγιο στην τηλεόραση στο διαδίκτυο και αλλού, χωρίς να κάνει εκεί τις σωστές επιλογές.

Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες της υγείας, θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους νέους να μην υπερβαίνουν το χρόνο παρακολούθησης της τηλεόρασης και της χρήσης του διαδικτύου. Η οικογένεια, η κοινωνία, το Κράτος, η τηλεόραση, οι εκπαιδευτικοί, το έμφυτο και κληρονομικό στοιχείο είναι παράγοντες που ευθύνονται για την παραβατικότητα, την επιθετικότητα, τη βία των εφήβων.

Κατερίνα Σούμπαση

Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια

Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)

Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία  LCM (London Centre of Management)

(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)

Τηλ.: 69 47 69 57 07

Ζ. ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

7^ο απόσπασμα από έρευνα της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΟΥΜΠΑΣΗ

Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ & ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

Οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας και

της βίας του διαδικτύου επηρεάζουν τη συμπεριφορά

των εφήβων προς τη βία

Ζ. Διαφήμιση

Τα ΜΜΕ επιβιώνουν οικονομικά δια μέσου χορηγιών και διαφημίσεων. Το υλικό που προβάλλουν τα ΜΜΕ πρέπει να έχει τη δυνατότητα να κεντρίσει όχι μόνο το κοινό, αλλά και τους χορηγούς, ώστε να υπάρξει κέρδος από την προβολή των προϊόντων τους. Οπότε η εμπορευματοποίηση και ο καταναλωτισμός επηρεάζει τα ΜΜΕ και κατά συνέπεια και τους τηλεθεατές της τηλεόρασης και τους χρήστες του διαδικτύου.

 Η διαφήμιση έχει σκοπό να ενημερώσει το κοινό για τη χρησιμότητα των προϊόντων της και έχει τη δυνατότητα να προβληματίσει για τη συγκεκριμένη επιλογή του προϊόντος της. Το πρόβλημα που υπάρχει στη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης είναι ότι η επιρροή της προς τον καταναλωτισμό μπορεί να καταστρέψει οικονομικά τους πολίτες οδηγώντας τους στην πλήρη απληστία υλικών που δεν τα χρειάζονται και γίνονται καθοδηγούμενα όντα αφαιρώντας τους πραγματικά την ελευθερία της βούλησης, λόγω της καθημερινής πλύσης εγκεφάλου.

Η διαφήμιση χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους που σκοπό έχουν την επιρροή πάνω στο καταναλωτικό κοινό. Ένας βασικός τρόπος είναι να στρέψει την προσοχή του κοινού και μάλιστα για το συγκεκριμένο μας θέμα, τους εφήβους, αγγίζοντάς τους στο συναισθηματικό τους κόσμο που είναι αρκετά συγκεχυμένος και χαώδης. Μπορεί επίσης να βασιστεί σε μια σειρά από λογικά νοητικά πλεονεκτήματα της πώλησης ενός προϊόντος, με σκοπό την αύξηση του τζίρου τους.

Η τηλεόραση και το διαδίκτυο στο βωμό του χρήματος έχουν καταφέρει να εκμεταλλευτούν εμπορικά τον εφηβικό κόσμο, που επηρεάζεται καθημερινά από τα διαφημιστικά τους μηνύματα.

Οι έφηβοι επειδή είναι σε μια ηλικία που αναπτύσσονται βιολογικά, σωματικά, σεξουαλικά και νοητικά, εμφανίζοντας έναν επίσης ναρκισσισμό, ασχολούνται ιδιαίτερα με το σώμα τους. Αποτέλεσμα είναι να επηρεαστούν από τις διαφημίσεις που προβάλλoυν προϊόντα, τα οποία παρουσιάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιδεικνύουν έντονα σωματική δύναμη, χρήμα, χλιδή, ομορφιά.

Οι έφηβοι αντιδρούν στα διαφημιστικά μηνύματα τα οποία μπορεί να τους επηρεάζουν όχι μόνο άμεσα αλλά και έμμεσα παιρνώντας τα διαφημιστικά μηνύματα στο ασυνείδητο.

 Η τηλεόραση και το διαδίκτυο δημιουργούν στους εφήβους κοινωνικά στερεότυπα ενδυμασίας και συμπεριφοράς, εξωτερικής παρουσίασης, δηλ. τους δημιουργούν μια υποκουλτούρα. Οι διαφημίσεις στρέφουν τους εφήβους προς τον υλικό κόσμο, προς τον νεοπλουτισμό.

Ο έφηβος επιθυμεί επηρεασμένος από τις διαφημίσεις να αποκτήσει πολλά αγαθά. Αν τυχόν δεν του παρέχεται η οικονομική δυνατότητα και το άμεσο περιβάλλον του είναι συγχρόνως αρνητικό ως προς την επικοινωνία, τότε μπορεί να καταφύγει σε βίαιες πράξεις, σε κλοπές κ.ά. Η μη απόκτηση αγαθών -αν δεν υπάρχει η κατάλληλη υποδομή να βοηθήσει- μπορεί να καταλήξει σε μια παραβατική συμπεριφορά προς βία, εγκληματικότητα κλπ.

Ένας Αμερικανός ψυχολόγος, ο Μπραντ J. Μπούσμαν επιθυμώντας να αξιολογήσει την επίδραση της βίας στη μνήμη των διαφημίσεων, έδειξε αποσπάσματα σε φοιτητές από μια ταινία που περιείχε σκηνές της μάχης (Karate Kid III) και μια μη βίαιη ταινία (Γορίλες στην ομίχλη), ακολουθούμενες από μια διαφήμι-ση για ένα απορρυπαντικό πλυντηρίων ρούχων και μια δυνατή κόλλα με το πρόσχημα μιας μελέτης της συμπεριφοράς των καταναλωτών. Αμέσως μετά, οι συμμετέχοντες έπρεπε να θυμηθούν τις ονομασίες των προϊόντων που διαφημιζόντουσαν και ότι άλλο σχετικό θυμόντουσαν. Τα αποτελέσματα ήταν αρκετά σαφή: Όσο περισσότερο η ταινία ήταν βίαιη, τόσο λιγότερο θυμόντουσαν τη διαφήμιση των προϊόντων. Επομένως η οργή που προκάλεσε η βίαιη ταινία μείωσε την απόδοση της μνήμης.

Rêves, fantasmes, hallucinations > Echos des recherches  Pub et violence ne font pas bon ménage http://www.scienceshumaines.com/index.php?lg=fr&id_article=11015, [26.11.2010]

Κατερίνα Σούμπαση

Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια

Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)

Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία  LCM (London Centre of Management)

(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)

Τηλ.: 69 47 69 57 07

E. ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΒΙΑ

6^ο απόσπασμα από έρευνα της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΟΥΜΠΑΣΗ

Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ & ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

Οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας και

της βίας του διαδικτύου επηρεάζουν τη συμπεριφορά

των εφήβων προς τη βία

 

E. Διαδίκτυο και βία

Βία και Κυβερνοεκφοβισμός

Η επικοινωνία πέρασε διάφορα στάδια από τη δημιουργία της ανθρωπότητας. Η πρώτη επαναστατική της μορφή εμφανίστηκε με την επινόηση της τυπογραφίας από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο. Η δεύτερη μεγαλύτερη επανάσταση της επικοινωνίας θεωρείται η δημιουργία του internet, του διαδικτύου. Μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα υπάρχει διασύνδεση, επικοινωνία με όλη την υφήλιο.

Η αυξημένη επιθετικότητα των εφήβων και οι κίνδυνοι για τη σωματική και ψυχική υγεία τους  βρίσκουν έδαφος ανάπτυξης μέσω επικοινωνίας δια του διαδικτύ-ου μέσα στην on-line «κουβεντούλα» (chatting), το παίξιμο on-line τυχερών παιχνιδι-ών, μέσα  σε διάφορες ιστοσελίδες, σε ιστοχώρους (π.χ το Facebook), σε bloc, σε διαδικτυακές πλατφόρμες άμεσης επικοινωνίας (π.χ MSN, Skype) σε διαδικτυακούς χώρους συζητήσεων (chat rooms, forums) κ.ά.

Σε αυτή όμως την επικοινωνία, μέσω του διαδικτύου, υπάρχει ένας βασικός παράγοντας που δημιουργεί αρκετά δυσάρεστες καταστάσεις στους χρήστες τους και τους επηρεάζει αρνητικά δημιουργώντας τους βία. Πρόκειται για τον κυβερνοεκφοβισμό.

Κυβερνοεκφοβισμός (cyber bulling) στο διαδίκτυο θεωρείται η παρενόχληση προς τους χρήστες που διαπράττεται με τη βοήθεια του συγκεκριμένου αυτού μέσου της τεχνολογίας. Βάση του έχει τη βία. Ο κυβερνοεκφοβισμός που είναι ένα μέσο βίας, είναι μια επιθετική συμπεριφορά που ασκεί κάποιος είτε σε μεμονωμένο άτομο είτε σε ομάδα, με σκοπό να φοβίσει και να  εξουσιάσει αποκτώντας πλήρη έλεγχο πάνω σε άτομα. Ήδη είναι σύνηθες το φαινόμενο αυτοκτονιών μέσω διαδικτύου, κατά προτροπή κάποιων άγνωστων χρηστών του διαδικτύου. Η βία αυτή εμπεριέχεται στην ψυχική βία, η οποία καθίσταται πολλές φορές και σπουδαιότερη της σωματικής.

Οι έφηβοι μεταξύ τους χρησιμοποιούν πρωταρχικά την λεκτική βία μέσω διαδικτύου, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε απόρριψη, σε αυτοκτονίες κ.ά ειδικά όταν υπάρχει το ανάλογο υπόστρωμα.

Αρκετές έρευνες έχουν γίνει παγκοσμίως σχετικά με τα συμπτώματα εξάρτησης του διαδικτύου στους εφήβους, τα οποία κυρίως είναι: Η επιθετικότητα, αλλαγή τρόπου συμπεριφοράς, η απομόνωση και κατά φυσική συνέπεια η μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνούν με φίλους, η παραμέληση των υποχρεώσεων, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, οι πονοκέφαλοι, η ξηρότητα οφθαλμών κ.ά.

Η Τίνα Γιάκα αναφέρει, -σύμφωνα με το συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 2009 υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια και με την συνεργασία της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και Εφήβου- τα εξής:  «1 στα 7 παιδιά από 8 έως 15 χρόνων, πέφτουν θύματα εκφοβισμού (bullying) στο σχολείο (περίπου 200.000 παιδιά στην Ελλάδα). Τι είναι όμως η βία και ο εκφοβισμός;» Τίνα Γιάκα (2010) «Εκφοβισμός και βία στα σχολεία». http://www.iatro.gr. Psycologia/child/psychologie.. Printed on 04 .02. 2011.

Η βία μέσω του διαδικτύου και μάλιστα μέσω του κυβερνοεκβοβισμού προβλημάτισε αρκετούς λαούς με αποτέλεσμα τον Αύγουστο του 2009 να διοργανωθεί στη Βίλνα της Λιθουανίας συνέδριο αναφερόμενο στον ορισμό του και τις μεθόδους μέτρησής του. Επίσης τον Απρίλη του 2009 διοργανώθηκε στο Λοτζ της Πολωνίας συνέδριο για τα είδη του κυβερνοεκβοβισμού (cyberbullying).

Έλεγχος και πρόληψη της βίας από τη

Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ασφάλειας Αττικής

Τα τελευταία χρόνια με την εξέλιξη του διαδικτύου έχουν διαπιστωθεί πολλά εγκλήματα μέσω αυτού του μέσου επικοινωνίας. Γι’ αυτό δημιουργήθηκε η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ασφάλειας Αττικής, η οποία ασχολείται με την ηλεκτρονική εγκληματικότητα, με τα εγκλήματα που διαπράττονται μέσω διαδικτύου, όπως βία, εκφοβισμοί, απειλές, εκβιασμοί, προτροπή σε αυτοκτονίες, διακίνηση υλικού παιδικής πορνογραφίας κ.ά.

«Στο πρώτο δίμηνο του 2011 η Δίωξη απέτρεψε 19 αυτοκτονίες που εκδηλώθηκαν μέσω ίντερνετ. Σύμφωνα με ανακοίνωσή της η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος επισημαίνει ότι οι περιπτώσεις των χρηστών του διαδικτύου που εκδήλωναν πρόθεση αυτοκτονίας, εντοπίστηκαν στην πλειοψηφία τους από επικοινωνία άλλων χρηστών του ίντερνετ με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος που την ενημέρωσαν. Συνολικά από το 2006 μέχρι τον Μάρτιο 2011, η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει αποτρέψει την αυτοκτονία 160 ατόμων που εκδήλωναν -μέσω διαδικτύου- την πρόθεση αυτοκτονίας». (Η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος απέτρεψε την αυτοκτονία 19 ατόμων.) http://www.express.gr/news/ellada/427382oz_20110301427382.php3, [01/03/11].

Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το

Έγκλημα στον Κυβερνοχώρο

Έχει υπογραφεί Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το Έγκλημα στον Κυβερνοχώρο στη Βουδαπέστη, στις 23 Νοεμβρίου 2001, από τα περισσότερα μέλη του Συμβουλίου, καθώς και από τις Η.Π.Α., τον Καναδά και την Ιαπωνία, Χώρες που έχουν στον Οργανισμό το καθεστώς του παρατηρητή. Η Σύμβαση έχει επικυρωθεί από 23 χώρες, τέθηκε, δε, σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2004. Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη Συνθήκη ήδη από τις 23 Νοεμβρίου 2001, αλλά δεν την έχει ακόμη επικυρώσει.

Τα άρθρα 4 έως 10 αυτής της Σύμβασης καθορίζουν τέσσερις βασικές μορφές του ηλεκτρονικού εγκλήματος:

·         Αδικήματα, κατά της εμπιστευτικότητας, ακεραιότητας και διαθεσιμότητας συστημάτων και δεδομένων ηλεκτρονικών υπολογιστών

·         Αδικήματα, σχετικά με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές

·         Αδικήματα, σχετικά με την παιδική πορνογραφία

• Αδικήματα, σχετικά με την πνευματική ιδιοκτησία και συναφή δικαιώματα

Η ηλεκτρονική εγκληματικότητα προστατεύει τον ανήλικο όταν διαπράττεται  μέσω διαδικτύου η παιδοφιλία – παιδική πορνογραφία, η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό, η διακίνηση - πώληση ναρκωτικών και άλλων παράνομων ουσιών ή φαρμάκων, η έκθεση σε βίαια, ρατσιστική και τρομοκρατική θεματολογία, η παρότρυνση σε αυτοκαταστροφικές ενέργειες, ο εκβιασμός, η παρενόχληση, η εξαπάτηση, μέσω ηλεκτρονικών τυχερών παιχνιδιών και πωλήσεων και υποκλοπή προσωπικών δεδομένων και το ισχύον διεθνές νομοθετικό πλαίσιο αντιμετώπισης του ηλεκτρονικού εγκλήματος

Έρευνες στην επιρροή της διαδικτυακής βίας

Η οργάνωση ΝΕΟΙ πραγματοποίησε έρευνα στο Ν. Θεσσαλονίκης από τον Απρίλιο έως Σεπτέμβριο 2009 με στόχο τη μελέτη και έκταση της αυξανόμενης χρήσης του  διαδικτύου από παιδιά και νέους, τον τρόπο τέλεσης του και τις επιπτώσεις του στα θύματα. Η έρευνα διενεργήθηκε σε 422 εφήβους από 13-18 ετών (275 αγόρια & 147 κορίτσια) με ειδικά διαμορφωμένο έντυπο & ανώνυμο ερωτηματολόγιο. Κριτήριο προεπιλογής ήταν η χρήση του διαδικτύου το ελάχιστο μια φορά την εβδομάδα και ότι ο συμμετέχων είχε στην κατοχή του κινητό τηλέφωνο.

“Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από την έρευνα εμφανίζονται ως ποσοστό επί του συνολικού δείγματος ηλικίας 13 – 18 ετών :

·          16% από τα αγόρια ηλικίας 13-18 ετών δηλώνουν ότι έχουν πέσει θύματα κυβερνοεκφοβισμού

·         Από αυτό το ποσοστό, το 9% δηλώνει ότι η πράξη έγινε μέσα από ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης (ΒΕΒΟ, HI5, TWITTER), 6% δηλώνει ότι έγινε μέσω Instant Messaging Services και ένα 2% στο κινητό τους τηλέφωνο.

·         32% είχαν δεχθεί εκφοβισμό με δημοσίευση στο διαδίκτυο προσωπικών τους φωτογραφιών, 11% λεκτικό – αποκάλυψη γεγονότων προσωπικού ενδιαφέ-ροντος και ένα 3,5% δήλωσε ότι έγινε με χυδαίο λεξιλόγιο – ύβρεις.

·         Ένα 10% των αγοριών απάντησε θετικά στην ερώτηση, εάν έχουν εκφοβίσει μέσω διαδικτύου και νέων τεχνολογιών κάποιον συμμαθητή, φίλο ή γνωστό τους.

Το πιο σημαντικό είναι ότι στο σύνολο του δείγματος ένα 42% απάντησε ότι ξέρουν ή έχουν ακούσει για κάποιον γνωστό που έχει πέσει θύμα εκφοβισμού, μέσω διαδικτύου και νέων τεχνολογιών.

Αναφορικά με το δείγμα των κοριτσιών τα ποσοστά ήταν λίγο πιο ψηλά με ένα 22% να απαντά θετικά στο ότι έχει πέσει θύμα κυβερνοεκφοβιμού και ένα 9% να δηλώνει ότι γνώριζε τον εκφοβιστή του. Όταν ρωτήσαμε τα παιδιά αυτά να μας πούνε τους λόγους αυτού του φαινομένου το 13% μας απάντησε ότι έγινε για λόγους εκδίκησης, το 31% για να γελάσουνε και ένα 56% για δυσφήμιση». Θύματα «κυβερνοεκφοβισμού» η νέα γενιά [Ιούνιο 2011] http://www.annaefthymiou.gr.

Πραγματοποιήθηκε έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (M.E.Y.) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» με Διευθυντή τον Δημήτρη Καφετζή και επιστημονική Υπεύθυνη την Άρτεμις Τσίτσικα. Η έρευνα έγινε το 2007 σε δείγμα 897 εφήβων (430 αγόρια, 467 κορίτσια), ηλικίας κατά μέσο όρο 15 ετών (Μ.Ο. : 14.85 έτη), που ζούσαν στην Αττική. Χρήση και κατάχρηση του διαδικτύου (internet): Συσχετίσεις με ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που αφορούν τους χρήστες. http://www.youth-health.gr/ [14.09.2010]. (Στατιστικά στοιχεία Ελλάδας/Ερευνητικό Πρόγραμμα).

Η έρευνα έδειξε τα εξής αποτελέσματα :

·         53.4% χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο για χρονικό διάστημα >1 έτος

·         26% ανέφεραν καθημερινή χρήση

·         8% χρήση >20 ώρες εβδομαδιαίως

·         Τα αγόρια χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο σημαντικά περισσότερο από τα κορίτσια (p< 0.05).

·         Σύμφωνα με το ερωτηματολόγιο Young, 1% από τους εφήβους του δείγματος παρουσίαζαν υπερβολική χρήση διαδικτύου («εθισμός») κα

·         12,8% παρουσίαζαν περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση διαδικτύου (κατάσταση πριν το «εθισμό»)

·         Ο πιο συχνός λόγος χρήσης του διαδικτύου ήταν τα διάφορα παιχνίδια (p< 0.05)

·          4.2% του δείγματος είχαν δεχτεί απειλές μέσω διαδικτύου (cyber bulling victims).

·         Χρήση του διαδικτύου >10 ώρες εβδομαδιαίως έχει συσχετισθεί με μεγαλύτερη πιθανότητα υπερβολής και επακόλουθων προβλημάτων

·         Η ενασχόληση με το διαδίκτυο στο πλαίσιο του σχολείου αποδεικνύεται προστατευτικός παράγοντας έναντι της ανάπτυξης προβληματικής χρήσης

·         Υπήρξε θετική συσχέτιση της χρήσης διαδικτύου και της διάσπασης προσοχής-υπερκινητικότητας, σύμφωνα με την κατάταξη στο SDQ (p< 0.01).

·         Θετικές συσχετίσεις παρατηρήθηκαν και μεταξύ χρήσης διαδικτύου και παραβατικότητας (p< 0.05), καθώς και ανάπτυξης δυσλειτουργικών σχέσεων με τους συνομηλίκους (p< 0.05).

Έρευνα  του Ιατρικού Πανεπιστημίου Καοσιούνγκ της Ταϊβάν, υπό τον δρα Τσιχ-Χουνγκ Κο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Journal of Adolescent Health", (σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερ) από ερευνητές που μελέτησαν δείγμα 9.400 εφήβων. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι «όσο περισσότερο οι νέοι περνάνε το χρόνο τους στο διαδίκτυο, αποκτώντας εθισμό με αυτό, τόσο συχνότερο είναι το φαινόμενο να φέρνονται επιθετικά σε άλλους νέους ή στην οικογένειά τους.
Πάντως, οι ερευνητές δεν απέκλεισαν να ισχύει και η αντίστροφη σχέση, δηλαδή τα πιο βίαια παιδιά να χρησιμοποιούν περισσότερο το Διαδίκτυο». http://www.e-handball.gr/index.php?option=com_idoblog&task=viewpost&id=170&Itemid=0&lang=el [20.01.2011]

Παραδείγματα αυτοκτονιών από αρνητική επιρροή χρηστών μέσω διαδικτύου

Πληθώρα περιπτώσεων χρηστών γίνονται παραβάτες μέσω του διαδικτύου. Τα κυκλώματα παρανομίας βρίσκονται σε ακμή χρησιμοποιώντας προς εκμετάλλευση ανθρώπους, ζώα, προκαλώντας υλικές φθορές κ.ά. Άπειρα είναι τα παραδείγματα αρνητικής επιρροής του διαδικτύου στους εφήβους και κατά συνέπεια η κατάληξή τους σε αυτοκτονίες, εκβιασμούς κλπ. Συνήθως οι έφηβοι είναι τα θύματα και ενίοτε οι θύτες με θύματα τους συμμαθητές τους, εξασκώντας πάνω τους μια ψυχολογική βία μέσω του διαδικτύου.

Ένας 17χρονος μαθητής αναρτούσε στο διαδίκτυο συγκεκριμένα στο Facebook βίντεο και φωτογραφίες με βασανισμούς κατοικίδιων ζώων και με υβριστικά σχόλια προς τα ζώα και τους ζωόφιλους. Ο μαθητής συνελήφθη από αστυνομικούς της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Η κοινή γνώμη αμέσως αντέδρασε, όπου και εκπρόσωποι από συλλόγους ζωόφιλων, από την Ελλάδα και από το εξωτερικό, απέστειλαν επιστολές διαμαρτυρίας στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, εκφράζοντας τον αποτροπιασμό τους για την προβολή αυτής της βίας και ζητώντας την παραδειγματική τιμωρία των δραστών.

 Μία 16χρονη δήλωσε σε συνομιλία της στο Facebook ότι επιθυμεί να βάλει τέλος στη ζωή της και λίγη ώρα αργότερα κατάπιε χάπια για να αυτοκτονήσει. Αργότερα εξήγησε στους αστυνομικούς -που την έσωσαν την τελευταία στιγμή μεταφέροντάς την στο νοσοκομείο- ότι ο λόγος που την οδήγησε στην αυτοκτονία ήταν ότι χρήστες του διαδικτύου κατέκριναν τις απόψεις της.

Κάτι ανάλογο συνέβη και με έναν 14χρονο, ο οποίος γνωστοποίησε σε chat room ότι θέλει να αυτοκτονήσει, επειδή ο διαχειριστής διαδικτυακού παιχνιδιού, όπως είπε, τον απέκλεισε από το πρόγραμμα, γιατί παραβίασε τους κανόνες.  Δεκάδες νέοι ανακοινώνουν μέσω ίντερνετ ότι θα αυτοκτονήσουν!  http//eimaimama.blogstop.com/2011/03.  [Τετάρτη, 2 Μαρτίου 2011].

Συμπέρασμα

Ο κυβερνοεκφοβισμός βρίσκει γόνιμο έδαφος πιο πολύ σε εφήβους που επηρεάζονται ευκολότερα, που νιώθουν μόνοι. Μέσω διαδικτύου, μέσω ηλεκτρο-νικών ιστοσελίδων αυξάνεται ο κυβερνοεκφοβισμός (cyberbullying) προς τους εφήβους, ο οποίος εκδηλώνεται με υβριστικές εκφράσεις, απειλητικές, εκβιαστικές, κυρίως ψευδείς και κακοήθειες που έχουν σαν συνέπεια την εμφάνιση διαφόρων ψυχολογικών καταστάσεων στον έφηβο, όπως ανασφάλεια, φόβο, άγχος, συναίσθημα κατωτερότητας, απαισιοδοξία, καθώς επίσης και απώλεια προσοχής στα μαθήματα, γενικά μείωση στη σχολική απόδοση κλπ.

Πολλές προσπάθειες γίνονται από διάφορους παράγοντες με σκοπό την πρόληψη των ηλεκτρονικών εγκλημάτων, αλλά τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι μεγαλύτερα αν υπήρχε σύσσωμη βοήθεια του κρατικού μηχανισμού, με όλους τους εκπαιδευτικούς φορείς και τους ήδη απασχολουμένους φορείς στο συγκεκριμένο θέμα.

Σύμφωνα με έρευνες διαπιστώθηκαν θετικές συσχετίσεις μεταξύ χρηστών εφή-βων διαδικτύου και παραβατικότητας, με πρωταρχικά θύματα τους εφήβους και στη συνέχεια με θύτες άγνωστους ή τους ίδιους.

Κατερίνα Σούμπαση

Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια

Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)

Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία  LCM (London Centre of Management)

(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)

Τηλ.: 69 47 69 57 07

Δ. ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΒΙΑ

5^ο απόσπασμα από έρευνα της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΟΥΜΠΑΣΗ

Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ & ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

Οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας και

της βίας του διαδικτύου επηρεάζουν τη συμπεριφορά

των εφήβων προς τη βία

Δ. Τηλεόραση και βία

Στη σημερινή εποχή η εκπαίδευση των εφήβων δεν προέρχεται μόνο από τους γονείς, από το άμεσό του περιβάλλον, από το Σχολείο, αλλά και από την τηλεόραση την οποία παρακολουθεί καθημερινά.

Η τηλεόραση επηρεάζει αρνητικά τη συμπεριφορά των εφήβων αναπτύσσοντάς τους πραγματική βία μέσα από :

• Ταινίες βίας, τρόμου, πολέμου, θρίλερ.
• Από διάφορες εκπομπές.
• Από ριάλιτι, όπου πολλές φορές επικρατεί ένταση σε σημείο προβολής βίας.
• Από διαφημίσεις, οι οποίες προβάλλουν τον νεοπλουτισμό, τη βία.
• Από videoclips μουσική. Ντυμένοι σαν βρυκόλακες, τέρατα, με αλυσίδες και όχι μόνο εμφανίζονται οι τραγουδιστές, όπου δημιουργούν περίεργα πρότυπα μίμησης.
• Από καρτούν (κινούμενα σχέδια,) όπου προβάλλονται τέρατα, δράκουλες κ.ά.
• Από δελτία ειδήσεων, που παρουσιάζονται με τρομακτικό τρόπο, δείχνοντας σκληρές, απάνθρωπες σκηνές, προσπαθώντας να ελκύσουν το ενδιαφέρον του εκάστοτε τηλεθεατή.

Όσο περισσότερο οι έφηβοι βλέπουν βίαιες εικόνες στην τηλεόραση, τόσο περισσότερο εμφανίζουν επιθετικότητα

Η σχέση μεταξύ της προβολής βίας από την τηλεόραση και της επιθετικής συμπεριφοράς του εφήβου έχει ερευνηθεί στο παρελθόν και εξακολουθεί να ερευνάται -ακόμα και σήμερα εντονότατα- αποδεικνύοντας τη συνάφεια που υπάρχει μεταξύ τους.

Η Μ. Χρηστάκη Παιδοψυχίατρος-Ψυχίατρος Παιδιών και Εφήβων αναφερόμενη σε έρευνες σχετικά με τις επιδράσεις της τηλεόρασης σε παιδιά και εφήβους επισήμανε -όσον αφορά τις αρνητικές επιδράσεις της τηλεόρασης προς αυτά- τα κάτωθι :

·         Αύξηση επιθετικής συμπεριφοράς, απευαισθητοποίηση στην βία.

·         Διαστρέβλωση της πραγματικότητας, καλλιέργεια κλίματος φόβου, ανασφάλειας.

·         Καλλιέργεια αρνητικών προτύπων.

·         Συμβάλλει στην αύξηση των διαταραχών διατροφής, παχυσαρκία, ψυχογενής ανορεξία.

·         Πρόωρη σεξουαλική αφύπνιση των εφήβων.

·         Καλλιέργεια ρατσιστικών ιδεών όσο αφορά το φύλλο, την καταγωγή, την σεξουαλική προτίμηση.

·         Διάδοση της κατανάλωσης αλκοόλ και τοξικών ουσιών γενικά (τσιγάρο, ναρκωτικά).

Χρηστάκη (M). http:www.mariachristaki.gr.  Printed on 08.06.11.

Η τηλεόραση καλλιεργεί μοντέλα συμπεριφοράς. Η βία σε ταινίες και βιντεοπαιχνίδια προωθεί την επιθετικότητα στους εφήβους. Έρευνα των Ινστιτούτων Εθνικής Υγείας των ΗΠΑ συμπεραίνει ότι : «Η συχνή παρακολούθηση σκηνών βίας σε ταινίες, τηλεόραση και βιντεοπαιχνίδια «αναισθητοποιεί» τους εφήβους προς τη βία και προκαλεί επιθετικότερη συμπεριφορά». H βία σε ταινίες και βιντεοπαιχνίδια προωθεί την επιθετικότητα στους εφήβους». Tvxsteam. http://www.tvxs.gr [19/10/2010].

Αρκετές έρευνες έχουν υποδείξει πως η έκθεση των εφήβων στη βία από την τηλεόραση επηρεάζει τον τρόπο επεξεργασίας των συναισθηματικών αντιδρά-σεων του εγκεφάλου. Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι η μακρά έκθεση σε εικόνες βίας δημιουργούν μια ανεκτικότητα και μια ταύτιση στις βίαιες πράξεις. Οι έφηβοι που εκτίθενται διαρκώς σε σκηνές βίας στην τηλεόραση έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν επιθετική συμπεριφορά. Κατά κάποιο τρόπο η βία που προβάλλεται μέσω των ΜΜΕ καθιστά τους εφήβους λιγότερο ευαισθητοποιημένους απέναντι σε βίαιες πράξεις.

Υπάρχουν άλλοι ερευνητές που πιστεύουν ότι η τηλεόραση δεν δημιουργεί τη βία στους εφήβους, παρά μόνο όταν υπάρχει προδιάθεση. Θεωρείται φυσικό να είναι κάποιοι άνθρωποι πιο ευαίσθητοι από άλλους στην επιρροή και μάλιστα της τηλεόρασης.

Έρευνα, υπό τον δρα Τζόρνταν Γκράφμαν των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό νευροεπιστήμης Social Cognitive and Affective Neuroscience. Πραγματοποίησε πειράματα σε 22 αγόρια ηλικίας 14 έως 17 ετών και διαπίστωσε ότι όσο περισσότερες βίαιες σκηνές παρακολουθούσαν σε μια οθόνη, τόσο πιο απαθείς γίνονταν σταδιακά οι εγκεφαλικές αντιδράσεις τους στη βία που έβλεπαν.  Tvxsteam. http://www.tvxs.gr (19/10/2010).

Μελετήθηκαν οι αντιδράσεις του εγκεφάλου αυτών των εφήβων, την ώρα που αυτοί παρακολουθούσαν clip διάρκειας τεσσάρων δευτερολέπτων με βίαιες πράξεις που είχαν ληφθεί από 60 διαφορετικές ταινίες. Διαπιστώθηκε ότι, όσο οι έφηβοι εκτίθενται σε ολοένα περισσότερη βία με το πέρασμα του χρόνου, τόσο μειώνονται οι συναισθηματικές αντιδράσεις στον εγκέφαλό τους, αλλά και στο δέρμα τους (όπως κατέγραψαν ηλεκτρόδια συνδεμένα στα δάχτυλα των χεριών τους).

Επομένως με την πάροδο του χρόνου έκθεσης σε περισσότερη βία διαπιστώ-νεται ότι οι έφηβοι εθίζονται να ανέχονται όλο και περισσότερο τη βία.

Μελέτες και έρευνες βασισμένες στην παρακολούθηση εφήβων πάνω από μια ώρα τηλεόραση την ημέρα

Αμερικανοί ερευνητές επισημαίνουν τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις της τηλε-οπτικής βίας στους εφήβους, με την εμφάνιση επιθετικής συμπεριφορά τους στην ενήλικη ζωή τους.

Σύμφωνα με μια ομάδα ψυχολόγων με επικεφαλής τον Δρ Τζέφρι Τζόνσον του Πανεπιστημίου Columbia και του Ινστιτούτου Ψυχιατρικής της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, οι έφηβοι και οι νέοι που ξοδεύουν περισσότερο από μία ώρα την ημέ-ρα μπροστά στην τηλεόραση, έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν επιθετικότητα αργότερα. 

Οι έρευνες αυτές δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Science και αναφέρονται στην αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της τηλεόρασης στη συμπεριφορά των ενηλίκων. Αυτή η έρευνα διεξήχθη κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 18 ετών από την εφηβεία στην ενηλικίωση με περισσότερους από 700 νέους.  Les infos du mois - mars 2002. http:/www./telesatellite.com.

Στη μεθοδολογία της η έρευνα ασχολήθηκε με τρεις ομάδες. Η πρώτη ομάδα παρακολουθούσε λιγότερο από μία ώρα τηλεόραση την ημέρα, η δεύτερη ομάδα μία έως τρεις ώρες και η τρίτη ομάδα πάνω από τρεις ώρες. Η επιθετικότητα των ομάδων αξιολογήθηκε μέσω συνεντεύξεων (4 συνεντεύξεις σε 18 χρόνια με τη νεολαία και τις μητέρες τους) και από την ανάλυση των αρχείων σύλληψης από την αστυνομία και τα ποινικά μητρώα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι υπάρχει συνάφεια του χρόνου μπροστά στην τηλεόραση και του ποσού που απορροφάται από τη δημοσιότητα της τηλεοπτικής βίας προς τους νέους.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μόνο το 5,7% των εφήβων που ξοδεύουν λιγότερο από μία ώρα κάθε ημέρα παρακολουθώντας τηλεόραση διαπράττουν βίαιες πρά-ξεις στα τέλη της εφηβείας τους  και στις αρχές της ενηλικίωσής τους, έναντι 22,5% αυτών που παρακολουθούσαν τηλεόραση από μία έως τρεις ώρες και 28,8% εκείνων που παρακολουθούσαν περισσότερες από τρεις ώρες.

Επομένως τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας μας αποδεικνύουν ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος που περνούν οι έφηβοι στην τηλεόραση βλέποντας βίαιες σκηνές, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι βίαιες πράξεις τους. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγουν οι περισσότεροι ερευνητές.

Οι ψυχολόγοι Craig Anderson και Brad Bushman, (του τμήματος της ψυχολογίας του πανεπιστημίου του Κράτους Iowa), υπογραμμίζουν την εμβέλεια αυτής της μελέτης θεωρώντας ότι η έκθεση στην τηλεόραση, κατά τη διάρκεια της εφηβείας και στην αρχή της ενήλικης ηλικίας συνδέεται με την μεταγενέστερη επίθεση των ενηλίκων. Οι έρευνες αυτές έρχονται σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη που σύμφωνα με την οποία η βία μέσω των ΜΜΕ δεν έχει επιπτώσεις παρά στα παιδιά. Les infos du mois - mars 2002. http:/www./telesatellite.com.

Αρκετοί ερευνητές, όπως οι Freedman, 1984. Cook et.al.,1983, Tedeschi & Felson, 1994 αμφισβητούν τα πειράματα που γίνονται στα εργαστήρια επειδή εκεί οι έφηβοι παρακολουθούν για παράδειγμα τηλεοπτικές ταινίες που προβάλλουν βία και ότι γι’ αυτό έχουν την τάση να συμπεριφέρονται πιο επιθετικά από ότι τα άτομα σε ελεγχόμενες ομάδες. Για παράδειγμα, όταν προβάλλεται μια ταινία με περιεχόμενο βίας σε μια ομάδα ατόμων στο εργαστήριο, ενδέχεται αυτός που κάνει το πείραμα να περάσει ένα μήνυμα υπέρ ή κατά της επιθετικότητας για τη στάση τους απέναντι στην επιθετικότητα. Les infos du mois - mars 2002. http:/www./telesatellite.com.

Τρεις βασικοί κίνδυνοι σχετίζονται με την επανειλημμένη παρακολούθηση βίαιων τηλεοπτικών εικόνων, σύμφωνα με Mediascope, National Television Violence Study. "Κλείστε τις τηλεοράσεις και βάλτε μουσική". (http://apps.facebook. com/causes/192014) :

·         Εκμάθηση επιθετικής νοοτροπίας και συμπεριφοράς

·         Απευαισθητοποίηση στις βίαιες συμπεριφορές της πραγματικής ζωής

·         Ανάπτυξη του φόβου να καταστούν θύματα βίας

Γενικά οι ερευνητές καταλήγουν ότι η προβολή της βίας στις τηλεοπτικές ταινίες επηρεάζει τους τηλεθεατές-εφήβους. Επιπλέον ότι η τηλεόραση έχει μεγάλη δυνατότητα εκμάθησης επιθετικής νοοτροπίας και συμπεριφοράς προς τους εφήβους, η οποία μπορεί να τους δημιουργεί μια ανοχή στις βίαιες συμπεριφορές μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Πολλές έρευνες έχουν καταλήξει ότι τα ΜΜΕ έχουν σημαντικές ευθύνες στην εκδήλωση επιθετικών συμπεριφορών και την ανάπτυξη επιθετικών στάσεων πολλών παιδιών, εφήβων και ενηλίκων.

Το Center for Media and Public Affair. (Surgeon General, 1972; National Institute of Mental Health, 1982; American Psychological Association, 1992), πραγματοποίησε δύο μεγάλες έρευνες που αφορούν τη σχέση της επιθετικότητας των παιδιών και της βίας που προβάλλεται από τα ΜΜΕ. Η πρώτη αφορούσε σε 67 έρευνες που περιελάμβανε περισσότερα από 30.000 άτομα (Andison, 1977) και η δεύτερη 230 μελέτες που αφορούσαν περίπου 100.000 άτομα (Hearold, 1986). Και οι δυο κατέληξαν σε κοινά συμπεράσματα: Πρώτο, υπάρχει μια σαφής σχέση μεταξύ της προβαλλόμενης τηλεοπτικά βίας και της συμπεριφοράς. Δεύτερο, η παρακο-λούθηση βίαιων προγραμμάτων δεν αυξάνει μόνο την επιθετική συμπεριφορά, αλλά σχετίζεται με την εκδήλωση αρχέγονων προ-κοινωνικών συμπεριφορών.

Ο Daniel Peraya παρουσιάζει τα αποτελέσματα μιας έρευνας του Μαrcel Frydman, ο οποίος ερεύνησε τις επιπτώσεις της βίας που προβλήθηκε σε ταινία σε παιδιά και σε εφήβους και εξέτασε την αποτελεσματικότητα των διαφόρων στρατηγικών στήριξης (παρουσίαση της ταινίας, συζήτηση και απολογισμό μετά την παρακολούθηση, εισαγωγή στη γλώσσα φιλμ) ότι δηλ. μπορεί να περιορίσει την επιθετική συμπεριφορά από τέτοιου είδους θεάματα. Συζητώντας για τη θέση ότι η προβαλλόμενη βία ακολουθείται από μια επιθετική συμπεριφορά των νέων, ο  Peraya Daniel επισημαίνει ότι "η εκπαίδευση στα ΜΜΕ είναι θεμελιώδης και ότι το σχολείο θα έπρεπε να καταστεί το προνομιούχο κέντρο". http://www.european-mediaculture.org. (A propos de Marcel Frydman-Télévision et violence. Auteurs: Peraya, Daniel. Publié: 1994. Source: Recherches en communication, 1..Editeur: Université catholique de Louvain).

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΒΙΑΙΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ

Παραδείγματα επιρροής βίαιων σκηνών της τηλεόρασης και του διαδικτύου με συνέπεια αυτοκτονίες και ανθρωποκτονίες εφήβων

Η ενημέρωση που προέρχεται από τα ΜΜΕ εξασκεί μια επιρροή στον κόσμο. Ιδιαίτερα αν οι δέκτες είναι έφηβοι, τότε το συγκεκριμένο μοτίβο ζωής που προβάλλεται από τα ΜΜΕ, δημιουργεί μια λανθασμένη αντίληψη για την πραγματικότητα την οποία και αναπαραγάγουν οι έφηβοι. Αυτή η ενημέρωση δημιουργεί μια έμμεση αρνητική επικοινωνία που προκαλεί διάφορα δραματικά κοινωνικά φαινόμενα.

Υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα παγκόσμιας προβαλλόμενης βίας από τα ΜΜΕ, που είχαν σαν συνέπεια την αναπαραγωγή δυσάρεστων συμβάντων στην προσωπική ζωή των ανηλίκων-εφήβων. Θα αναφερθούμε σε μερικά από αυτά τα παραδείγματα που προκάλεσαν την κατακραυγή ολόκληρης της υφηλίου.

Αμέσως μετά τον απαγχονισμό του ιρακινού δικτάτορα Saddam Hussein στη Βαγδάτη, διαπιστώθηκαν πολλές αυτοκτονίες μικρών παιδιών και εφήβων σε αρκετά μέρη του κόσμου. Τα νέα παιδιά ταυτίστηκαν στον τρόπο θανάτου του δικτάτορα και αυτοκτόνησαν, με ένα σχοινί θέλοντας να μιμηθούν την κρεμάλα του δικτάτορα. Οι ανήλικοι αυτοί είχαν παρακολουθήσει από την τηλεόραση ή από το διαδίκτυο -όπως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων- τον απαγχονισμό του Ιρακινού δικτάτορα της 5^ης Νοεμβρίου 2006 για «το έγκλημα ενάντια στην ανθρωπότητα». Συγκεκριμένα:

Ένας Αλγερινός προέφηβος των 12 ετών κρεμάστηκε από τους συμμαθητές του παίζοντας μέσα σε ένα παιχνίδι, όπου μιμήθηκε την εκτέλεση του Saddam Hussein. Το γεγονός διαδραματίστηκε στη δυτική Αλγερία.

Ένα 12χρονο παιδί από την Τουρκία, κρεμάστηκε μιμούμενος τον Saddam Hussein. Ο πατέρας του αγοριού δήλωσε ότι ο γιος του δεν είχε ψυχολογικά προβλή-ματα και την ευθύνη του δράματος φέρει η μετάδοση των εικόνων απαγχονισμού.

Στη Σαουδική Αραβία ένα 12χρονο αγόρι κρεμάστηκε μέσα στο σπίτι του χρησιμοποιώντας μεταλλικό καλώδιο. Όταν επέστρεψε ο αδελφός του αγοριού από την προσευχή στο τζαμί, τον βρήκε να αιωρείται κρεμασμένος από ένα σχοινί που είχε στερεώσει στην κάσα μιας σιδερένιας πόρτας του σπιτιού.

Στο Πακιστάν ένας 9χρονος κρεμάστηκε με τη βοήθεια της 10χρονης αδελφής του από τον ανεμιστήρα της οροφής του σπιτιού τους. Ο πατέρας του κατήγγειλε ότι η πακιστανική τηλεόραση μετέδιδε συνεχώς την εκτέλεση του Σαντάμ Χουσεΐν.

Στην Υεμένη ένας  έφηβος κρεμάστηκε από ένα δέντρο μπροστά στο σπίτι του, ενώ ο συνομήλικός του έχασε τη ζωή του ενώπιον των φίλων του, παιρνώντας μια θη-λιά στο λαιμό του και πήδηξε στο κενό από το δέντρο απ' όπου είχε δέσει το σχοινί.

Στην Ινδία, ένας 15χρονος κρεμάστηκε επειδή - όπως είχε αναφέρει - ήθελε να αισθανθεί την ίδια οδύνη με τον Σαντάμ.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένας 10χρονος κρεμάστηκε από το κρεβάτι του, το οποίο είχε στήσει όρθιο.

Μια 16χρονη έφηβη στην Ινδία αυτοκτόνησε, επηρεασμένη από τις φήμες ότι η έναρξη του πειράματος του CERN θα έφερνε το τέλος του κόσμου. Η 16χρονη που ήπιε φυτοφάρμακο -σύμφωνα με δηλώσεις του πατέρα της- είχε τρομάξει πολύ από εκπομπές της ινδικής τηλεόρασης, οι οποίες αναφερόντουσαν σε καταστροφή. Η έφηβη τις δύο τελευταίες ημέρες ρωτούσε επίμονα τον πατέρα της και τα μέλη της οικογένειάς της σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα.

“Σύμφωνα με δημοσιεύματα των «Times», η ταινία του Ολιβερ Στόουν με τον τίτλο «Natural Born Killers» («Γεννημένοι δολοφόνοι»), αλλά και το ηλεκτρονικό παιχνίδι «Manhunt» («Ανθρωποκυνηγητό»), που δίνει πόντους στους παίκτες όταν σκοτώνουν με φρικτούς τρόπους, συνδέθηκαν με αρκετούς φόνους, τους οποίους διέπραξαν έφηβοι. Το ηλεκτρονικό παιχνίδι αποσύρθηκε από την αγορά, επειδή θεωρήθηκε υπεύθυνο για τη δολοφονία ενός 14χρονου από έναν φίλο του.

Ένας έφηβος ομολόγησε ότι, αφού είδε περίπου εκατό φορές την ταινία «Queen of the Damned» («Βασίλισσα των καταραμένων»), σκότωσε τον καλύτερό του φίλο. Επίσης διευκρίνισε ότι η πρωταγωνίστρια του έργου που ήταν βρικόλακας, του είπε να τον σκοτώσει. www.enet.gr. Enet διάλογοι.

Στις 5 Ιουν του 2002 κοντά στη Ναντ (Nantes) της Γαλλίας, ένας 17χρονος σκότωσε με πολλές μαχαιριές έναν από τους συντρόφους του, 15 χρονών. Αμέσως συνελήφθη και εξήγησε ότι του ήρθε μια επιθυμία να σκοτώσει κάποιον, μετά αφού είδε αρκετές φορές την ταινία Scream (Wes Craven, 1996) και μάλιστα το προ-ηγούμενο απόγευμα πριν τα γεγονότα. Les nouveaux médias : des jeunes libérés ou abandonnés. http://www.senat.fr/rap/r08-046/r08-04617.html [10.12.10]

Τον Οκτώβριο του 2004 μια παρέα εφήβων – τρία αγόρια μεταξύ 17 και 20 ετών και ένα κορίτσι 14 μόλις ετών έσπειραν τον πανικό στους δρόμους του Λονδίνου, δέρνοντας μέχρι θανάτου έναν άνδρα 30 ετών. Επίσης επιτέθηκαν και σε άλλους τέσσερις ανθρώπους. Μια από τις επιθέσεις βιντεοσκοπήθηκε από το κινητό τηλέφωνο της κοπέλας. Στην πέμπτη και τελευταία επίθεση, αστυνομικοί την αναγνώρισαν -με τη βοήθεια του κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης της αστυνομίας- την στιγμή που κλωτσούσε με βία το κεφάλι ενός άστεγου,.

Tην 1η Ιουνίου 1999 ανατέθηκε μελέτη από τον Πρόεδρο Κλίντον στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου, η οποία κυκλοφόρησε το 2000 με τον τίτλο « Federal trade commission testifies on marketing violent entertainment to children », Η μελέτη αυτή κατέστησε σαφές ότι υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα στη βία της νεολαίας και της έκθεσής τους στη βία». http://www.senat.fr/rap/r08-046/r08-04617.html. Les nouveaux médias : des jeunes libérés ou abandonnés ?

Συμπέρασμα

Καθημερινά η τηλεόραση προβάλλει τη βία και μάλιστα και σε επιτρεπόμενες ώρες. Η βία θεωρείται πλέον μια μαθημένη συμπεριφορά. Η βία που προβάλλει η τηλεόραση ενσωματώνεται στον έφηβο την οποία και εκδηλώνει είτε άμεσα προς τον ίδιο του τον εαυτό, δηλ. με μαζοχιστικό τρόπο (π.χ αυτοκτονία κλπ.), είτε προς τους άλλους σαδιστικά.

Πλήθος από έρευνες συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η βία που προβάλλει η τηλεόραση δημιουργεί μια επιθετική συμπεριφορά στους εφήβους. Επομένως υπάρχει συνάφεια ανάμεσα στην παρακολούθηση βίαιων εκπομπών και την εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς. Η τηλεόραση κατευθύνει την προσοχή των εφήβων σε μορφές βίαιης συμπεριφοράς, με αποτέλεσμα  να μιμούνται τις σκηνές βίας και να τις μεταφέρουν στην κοινωνία.

Οι έφηβοι που είναι αρκετά ευάλωτοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να μεταφέρουν τις τηλεοπτικές σκηνές στην πραγματικότητα και κατ’ αυτόν τον τρόπο να αποκτήσουν μια βίαιη στάση στο κοινωνικό σύνολο ή να τους αυξάνεται η ήδη υπάρχουσα επιθετικότητά τους.

Οι στατιστικές έρευνες συγκλίνουν στις 3 ώρες, σχετικά με τις ώρες που περνούν οι έφηβοι βλέποντας τηλεόραση καθημερινά, όπου και τους προκαλείται εθισμός. Όσο περισσότερο οι έφηβοι παρακολουθούν την τηλεόραση, τόσο περισσότερο υπάρχει ο κίνδυνος να εκτεθούν σε βία. Οι έφηβοι βλέποντας τη βία ταυτίζονται και αναπαραγάγουν τις βίαιες πράξεις που προβάλλονται από τα συγκεκριμένα ΜΜΕ.

Κατερίνα Σούμπαση

Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια

Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)

Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία  LCM (London Centre of Management)

(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)

Τηλ.: 69 47 69 57 07