Κυριακή 3 Ιουνίου 2012

E. ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΒΙΑ


6ο απόσπασμα από έρευνα της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΟΥΜΠΑΣΗ


Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ & ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ
Οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας και
της βίας του διαδικτύου επηρεάζουν τη συμπεριφορά
των εφήβων προς τη βία

 

E. Διαδίκτυο και βία


Βία και Κυβερνοεκφοβισμός

Η επικοινωνία πέρασε διάφορα στάδια από τη δημιουργία της ανθρωπότητας. Η πρώτη επαναστατική της μορφή εμφανίστηκε με την επινόηση της τυπογραφίας από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο. Η δεύτερη μεγαλύτερη επανάσταση της επικοινωνίας θεωρείται η δημιουργία του internet, του διαδικτύου. Μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα υπάρχει διασύνδεση, επικοινωνία με όλη την υφήλιο.
Η αυξημένη επιθετικότητα των εφήβων και οι κίνδυνοι για τη σωματική και ψυχική υγεία τους  βρίσκουν έδαφος ανάπτυξης μέσω επικοινωνίας δια του διαδικτύ-ου μέσα στην on-line «κουβεντούλα» (chatting), το παίξιμο on-line τυχερών παιχνιδι-ών, μέσα  σε διάφορες ιστοσελίδες, σε ιστοχώρους (π.χ το Facebook), σε bloc, σε διαδικτυακές πλατφόρμες άμεσης επικοινωνίας (π.χ MSN, Skype) σε διαδικτυακούς χώρους συζητήσεων (chat rooms, forums) κ.ά.
Σε αυτή όμως την επικοινωνία, μέσω του διαδικτύου, υπάρχει ένας βασικός παράγοντας που δημιουργεί αρκετά δυσάρεστες καταστάσεις στους χρήστες τους και τους επηρεάζει αρνητικά δημιουργώντας τους βία. Πρόκειται για τον κυβερνοεκφοβισμό.
Κυβερνοεκφοβισμός (cyber bulling) στο διαδίκτυο θεωρείται η παρενόχληση προς τους χρήστες που διαπράττεται με τη βοήθεια του συγκεκριμένου αυτού μέσου της τεχνολογίας. Βάση του έχει τη βία. Ο κυβερνοεκφοβισμός που είναι ένα μέσο βίας, είναι μια επιθετική συμπεριφορά που ασκεί κάποιος είτε σε μεμονωμένο άτομο είτε σε ομάδα, με σκοπό να φοβίσει και να  εξουσιάσει αποκτώντας πλήρη έλεγχο πάνω σε άτομα. Ήδη είναι σύνηθες το φαινόμενο αυτοκτονιών μέσω διαδικτύου, κατά προτροπή κάποιων άγνωστων χρηστών του διαδικτύου. Η βία αυτή εμπεριέχεται στην ψυχική βία, η οποία καθίσταται πολλές φορές και σπουδαιότερη της σωματικής.
Οι έφηβοι μεταξύ τους χρησιμοποιούν πρωταρχικά την λεκτική βία μέσω διαδικτύου, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε απόρριψη, σε αυτοκτονίες κ.ά ειδικά όταν υπάρχει το ανάλογο υπόστρωμα.
Αρκετές έρευνες έχουν γίνει παγκοσμίως σχετικά με τα συμπτώματα εξάρτησης του διαδικτύου στους εφήβους, τα οποία κυρίως είναι: Η επιθετικότητα, αλλαγή τρόπου συμπεριφοράς, η απομόνωση και κατά φυσική συνέπεια η μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνούν με φίλους, η παραμέληση των υποχρεώσεων, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, οι πονοκέφαλοι, η ξηρότητα οφθαλμών κ.ά.
Η Τίνα Γιάκα αναφέρει, -σύμφωνα με το συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 2009 υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια και με την συνεργασία της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και Εφήβου- τα εξής:  «1 στα 7 παιδιά από 8 έως 15 χρόνων, πέφτουν θύματα εκφοβισμού (bullying) στο σχολείο (περίπου 200.000 παιδιά στην Ελλάδα). Τι είναι όμως η βία και ο εκφοβισμός;» Τίνα Γιάκα (2010) «Εκφοβισμός και βία στα σχολεία». http://www.iatro.gr. Psycologia/child/psychologie.. Printed on 04 .02. 2011.
Η βία μέσω του διαδικτύου και μάλιστα μέσω του κυβερνοεκβοβισμού προβλημάτισε αρκετούς λαούς με αποτέλεσμα τον Αύγουστο του 2009 να διοργανωθεί στη Βίλνα της Λιθουανίας συνέδριο αναφερόμενο στον ορισμό του και τις μεθόδους μέτρησής του. Επίσης τον Απρίλη του 2009 διοργανώθηκε στο Λοτζ της Πολωνίας συνέδριο για τα είδη του κυβερνοεκβοβισμού (cyberbullying).


Έλεγχος και πρόληψη της βίας από τη
Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ασφάλειας Αττικής

Τα τελευταία χρόνια με την εξέλιξη του διαδικτύου έχουν διαπιστωθεί πολλά εγκλήματα μέσω αυτού του μέσου επικοινωνίας. Γι’ αυτό δημιουργήθηκε η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ασφάλειας Αττικής, η οποία ασχολείται με την ηλεκτρονική εγκληματικότητα, με τα εγκλήματα που διαπράττονται μέσω διαδικτύου, όπως βία, εκφοβισμοί, απειλές, εκβιασμοί, προτροπή σε αυτοκτονίες, διακίνηση υλικού παιδικής πορνογραφίας κ.ά.
«Στο πρώτο δίμηνο του 2011 η Δίωξη απέτρεψε 19 αυτοκτονίες που εκδηλώθηκαν μέσω ίντερνετ. Σύμφωνα με ανακοίνωσή της η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος επισημαίνει ότι οι περιπτώσεις των χρηστών του διαδικτύου που εκδήλωναν πρόθεση αυτοκτονίας, εντοπίστηκαν στην πλειοψηφία τους από επικοινωνία άλλων χρηστών του ίντερνετ με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος που την ενημέρωσαν. Συνολικά από το 2006 μέχρι τον Μάρτιο 2011, η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει αποτρέψει την αυτοκτονία 160 ατόμων που εκδήλωναν -μέσω διαδικτύου- την πρόθεση αυτοκτονίας». (Η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος απέτρεψε την αυτοκτονία 19 ατόμων.) http://www.express.gr/news/ellada/427382oz_20110301427382.php3, [01/03/11].


Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το
Έγκλημα στον Κυβερνοχώρο

Έχει υπογραφεί Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το Έγκλημα στον Κυβερνοχώρο στη Βουδαπέστη, στις 23 Νοεμβρίου 2001, από τα περισσότερα μέλη του Συμβουλίου, καθώς και από τις Η.Π.Α., τον Καναδά και την Ιαπωνία, Χώρες που έχουν στον Οργανισμό το καθεστώς του παρατηρητή. Η Σύμβαση έχει επικυρωθεί από 23 χώρες, τέθηκε, δε, σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2004. Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη Συνθήκη ήδη από τις 23 Νοεμβρίου 2001, αλλά δεν την έχει ακόμη επικυρώσει.
Τα άρθρα 4 έως 10 αυτής της Σύμβασης καθορίζουν τέσσερις βασικές μορφές του ηλεκτρονικού εγκλήματος:
·         Αδικήματα, κατά της εμπιστευτικότητας, ακεραιότητας και διαθεσιμότητας συστημάτων και δεδομένων ηλεκτρονικών υπολογιστών
·         Αδικήματα, σχετικά με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές
·         Αδικήματα, σχετικά με την παιδική πορνογραφία
  • Αδικήματα, σχετικά με την πνευματική ιδιοκτησία και συναφή δικαιώματα

Η ηλεκτρονική εγκληματικότητα προστατεύει τον ανήλικο όταν διαπράττεται  μέσω διαδικτύου η παιδοφιλία – παιδική πορνογραφία, η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό, η διακίνηση - πώληση ναρκωτικών και άλλων παράνομων ουσιών ή φαρμάκων, η έκθεση σε βίαια, ρατσιστική και τρομοκρατική θεματολογία, η παρότρυνση σε αυτοκαταστροφικές ενέργειες, ο εκβιασμός, η παρενόχληση, η εξαπάτηση, μέσω ηλεκτρονικών τυχερών παιχνιδιών και πωλήσεων και υποκλοπή προσωπικών δεδομένων και το ισχύον διεθνές νομοθετικό πλαίσιο αντιμετώπισης του ηλεκτρονικού εγκλήματος


Έρευνες στην επιρροή της διαδικτυακής βίας

Η οργάνωση ΝΕΟΙ πραγματοποίησε έρευνα στο Ν. Θεσσαλονίκης από τον Απρίλιο έως Σεπτέμβριο 2009 με στόχο τη μελέτη και έκταση της αυξανόμενης χρήσης του  διαδικτύου από παιδιά και νέους, τον τρόπο τέλεσης του και τις επιπτώσεις του στα θύματα. Η έρευνα διενεργήθηκε σε 422 εφήβους από 13-18 ετών (275 αγόρια & 147 κορίτσια) με ειδικά διαμορφωμένο έντυπο & ανώνυμο ερωτηματολόγιο. Κριτήριο προεπιλογής ήταν η χρήση του διαδικτύου το ελάχιστο μια φορά την εβδομάδα και ότι ο συμμετέχων είχε στην κατοχή του κινητό τηλέφωνο.
“Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από την έρευνα εμφανίζονται ως ποσοστό επί του συνολικού δείγματος ηλικίας 13 – 18 ετών :
·          16% από τα αγόρια ηλικίας 13-18 ετών δηλώνουν ότι έχουν πέσει θύματα κυβερνοεκφοβισμού
·         Από αυτό το ποσοστό, το 9% δηλώνει ότι η πράξη έγινε μέσα από ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης (ΒΕΒΟ, HI5, TWITTER), 6% δηλώνει ότι έγινε μέσω Instant Messaging Services και ένα 2% στο κινητό τους τηλέφωνο.
·         32% είχαν δεχθεί εκφοβισμό με δημοσίευση στο διαδίκτυο προσωπικών τους φωτογραφιών, 11% λεκτικό – αποκάλυψη γεγονότων προσωπικού ενδιαφέ-ροντος και ένα 3,5% δήλωσε ότι έγινε με χυδαίο λεξιλόγιο – ύβρεις.
·         Ένα 10% των αγοριών απάντησε θετικά στην ερώτηση, εάν έχουν εκφοβίσει μέσω διαδικτύου και νέων τεχνολογιών κάποιον συμμαθητή, φίλο ή γνωστό τους.
Το πιο σημαντικό είναι ότι στο σύνολο του δείγματος ένα 42% απάντησε ότι ξέρουν ή έχουν ακούσει για κάποιον γνωστό που έχει πέσει θύμα εκφοβισμού, μέσω διαδικτύου και νέων τεχνολογιών.
Αναφορικά με το δείγμα των κοριτσιών τα ποσοστά ήταν λίγο πιο ψηλά με ένα 22% να απαντά θετικά στο ότι έχει πέσει θύμα κυβερνοεκφοβιμού και ένα 9% να δηλώνει ότι γνώριζε τον εκφοβιστή του. Όταν ρωτήσαμε τα παιδιά αυτά να μας πούνε τους λόγους αυτού του φαινομένου το 13% μας απάντησε ότι έγινε για λόγους εκδίκησης, το 31% για να γελάσουνε και ένα 56% για δυσφήμιση». Θύματα «κυβερνοεκφοβισμού» η νέα γενιά [Ιούνιο 2011] http://www.annaefthymiou.gr.
Πραγματοποιήθηκε έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (M.E.Y.) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» με Διευθυντή τον Δημήτρη Καφετζή και επιστημονική Υπεύθυνη την Άρτεμις Τσίτσικα. Η έρευνα έγινε το 2007 σε δείγμα 897 εφήβων (430 αγόρια, 467 κορίτσια), ηλικίας κατά μέσο όρο 15 ετών (Μ.Ο. : 14.85 έτη), που ζούσαν στην Αττική. Χρήση και κατάχρηση του διαδικτύου (internet): Συσχετίσεις με ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που αφορούν τους χρήστες. http://www.youth-health.gr/ [14.09.2010]. (Στατιστικά στοιχεία Ελλάδας/Ερευνητικό Πρόγραμμα).
Η έρευνα έδειξε τα εξής αποτελέσματα :
·         53.4% χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο για χρονικό διάστημα >1 έτος
·         26% ανέφεραν καθημερινή χρήση
·         8% χρήση >20 ώρες εβδομαδιαίως
·         Τα αγόρια χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο σημαντικά περισσότερο από τα κορίτσια (p< 0.05).
·         Σύμφωνα με το ερωτηματολόγιο Young, 1% από τους εφήβους του δείγματος παρουσίαζαν υπερβολική χρήση διαδικτύου («εθισμός») κα
·         12,8% παρουσίαζαν περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση διαδικτύου (κατάσταση πριν το «εθισμό»)
·         Ο πιο συχνός λόγος χρήσης του διαδικτύου ήταν τα διάφορα παιχνίδια (p< 0.05)
·          4.2% του δείγματος είχαν δεχτεί απειλές μέσω διαδικτύου (cyber bulling victims).
·         Χρήση του διαδικτύου >10 ώρες εβδομαδιαίως έχει συσχετισθεί με μεγαλύτερη πιθανότητα υπερβολής και επακόλουθων προβλημάτων
·         Η ενασχόληση με το διαδίκτυο στο πλαίσιο του σχολείου αποδεικνύεται προστατευτικός παράγοντας έναντι της ανάπτυξης προβληματικής χρήσης
·         Υπήρξε θετική συσχέτιση της χρήσης διαδικτύου και της διάσπασης προσοχής-υπερκινητικότητας, σύμφωνα με την κατάταξη στο SDQ (p< 0.01).
·         Θετικές συσχετίσεις παρατηρήθηκαν και μεταξύ χρήσης διαδικτύου και παραβατικότητας (p< 0.05), καθώς και ανάπτυξης δυσλειτουργικών σχέσεων με τους συνομηλίκους (p< 0.05).
Έρευνα  του Ιατρικού Πανεπιστημίου Καοσιούνγκ της Ταϊβάν, υπό τον δρα Τσιχ-Χουνγκ Κο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Journal of Adolescent Health", (σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερ) από ερευνητές που μελέτησαν δείγμα 9.400 εφήβων. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι «όσο περισσότερο οι νέοι περνάνε το χρόνο τους στο διαδίκτυο, αποκτώντας εθισμό με αυτό, τόσο συχνότερο είναι το φαινόμενο να φέρνονται επιθετικά σε άλλους νέους ή στην οικογένειά τους.
Πάντως, οι ερευνητές δεν απέκλεισαν να ισχύει και η αντίστροφη σχέση, δηλαδή τα πιο βίαια παιδιά να χρησιμοποιούν περισσότερο το Διαδίκτυο»
. http://www.e-handball.gr/index.php?option=com_idoblog&task=viewpost&id=170&Itemid=0&lang=el [20.01.2011]


Παραδείγματα αυτοκτονιών από αρνητική επιρροή χρηστών μέσω διαδικτύου

Πληθώρα περιπτώσεων χρηστών γίνονται παραβάτες μέσω του διαδικτύου. Τα κυκλώματα παρανομίας βρίσκονται σε ακμή χρησιμοποιώντας προς εκμετάλλευση ανθρώπους, ζώα, προκαλώντας υλικές φθορές κ.ά. Άπειρα είναι τα παραδείγματα αρνητικής επιρροής του διαδικτύου στους εφήβους και κατά συνέπεια η κατάληξή τους σε αυτοκτονίες, εκβιασμούς κλπ. Συνήθως οι έφηβοι είναι τα θύματα και ενίοτε οι θύτες με θύματα τους συμμαθητές τους, εξασκώντας πάνω τους μια ψυχολογική βία μέσω του διαδικτύου.
Ένας 17χρονος μαθητής αναρτούσε στο διαδίκτυο συγκεκριμένα στο Facebook βίντεο και φωτογραφίες με βασανισμούς κατοικίδιων ζώων και με υβριστικά σχόλια προς τα ζώα και τους ζωόφιλους. Ο μαθητής συνελήφθη από αστυνομικούς της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Η κοινή γνώμη αμέσως αντέδρασε, όπου και εκπρόσωποι από συλλόγους ζωόφιλων, από την Ελλάδα και από το εξωτερικό, απέστειλαν επιστολές διαμαρτυρίας στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, εκφράζοντας τον αποτροπιασμό τους για την προβολή αυτής της βίας και ζητώντας την παραδειγματική τιμωρία των δραστών.
 Μία 16χρονη δήλωσε σε συνομιλία της στο Facebook ότι επιθυμεί να βάλει τέλος στη ζωή της και λίγη ώρα αργότερα κατάπιε χάπια για να αυτοκτονήσει. Αργότερα εξήγησε στους αστυνομικούς -που την έσωσαν την τελευταία στιγμή μεταφέροντάς την στο νοσοκομείο- ότι ο λόγος που την οδήγησε στην αυτοκτονία ήταν ότι χρήστες του διαδικτύου κατέκριναν τις απόψεις της.
Κάτι ανάλογο συνέβη και με έναν 14χρονο, ο οποίος γνωστοποίησε σε chat room ότι θέλει να αυτοκτονήσει, επειδή ο διαχειριστής διαδικτυακού παιχνιδιού, όπως είπε, τον απέκλεισε από το πρόγραμμα, γιατί παραβίασε τους κανόνες.  Δεκάδες νέοι ανακοινώνουν μέσω ίντερνετ ότι θα αυτοκτονήσουν!  http//eimaimama.blogstop.com/2011/03.  [Τετάρτη, 2 Μαρτίου 2011].


Συμπέρασμα

Ο κυβερνοεκφοβισμός βρίσκει γόνιμο έδαφος πιο πολύ σε εφήβους που επηρεάζονται ευκολότερα, που νιώθουν μόνοι. Μέσω διαδικτύου, μέσω ηλεκτρο-νικών ιστοσελίδων αυξάνεται ο κυβερνοεκφοβισμός (cyberbullying) προς τους εφήβους, ο οποίος εκδηλώνεται με υβριστικές εκφράσεις, απειλητικές, εκβιαστικές, κυρίως ψευδείς και κακοήθειες που έχουν σαν συνέπεια την εμφάνιση διαφόρων ψυχολογικών καταστάσεων στον έφηβο, όπως ανασφάλεια, φόβο, άγχος, συναίσθημα κατωτερότητας, απαισιοδοξία, καθώς επίσης και απώλεια προσοχής στα μαθήματα, γενικά μείωση στη σχολική απόδοση κλπ.
Πολλές προσπάθειες γίνονται από διάφορους παράγοντες με σκοπό την πρόληψη των ηλεκτρονικών εγκλημάτων, αλλά τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι μεγαλύτερα αν υπήρχε σύσσωμη βοήθεια του κρατικού μηχανισμού, με όλους τους εκπαιδευτικούς φορείς και τους ήδη απασχολουμένους φορείς στο συγκεκριμένο θέμα.
Σύμφωνα με έρευνες διαπιστώθηκαν θετικές συσχετίσεις μεταξύ χρηστών εφή-βων διαδικτύου και παραβατικότητας, με πρωταρχικά θύματα τους εφήβους και στη συνέχεια με θύτες άγνωστους ή τους ίδιους.


Κατερίνα Σούμπαση
Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια
Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)
Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία  LCM (London Centre of Management)
(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)
Τηλ.: 69 47 69 57 07

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου