Γ. ΨΥΧΙΚΗ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ

4^ο απόσπασμα από έρευνα της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΟΥΜΠΑΣΗ

Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ & ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

Οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας και

της βίας του διαδικτύου επηρεάζουν τη συμπεριφορά

των εφήβων προς τη βία

Γ. Ψυχική και σωματική βία

H βία υπήρξε ήδη από τη δημιουργία του κόσμου. Το πρώτο παράδειγμα αναγράφεται όταν ο Κάιν σκότωσε τον αδελφό του Άβελ. Η βία υπήρξε διάχυτη σε όλη τη διαδρομή της ιστορίας και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζεται και αναγνωρίζεται κοινωνικά μέσω διαφόρων αθλημάτων, όπως της ταυρομαχίας, της πάλης, του μποξ, μέσα από τις τέχνες, από τα παραμύθια, τους μύθους κλπ.

Η βία, η επιθετικότητα περιλαμβάνει ένα σύνολο δραστηριοτήτων και ενεργειών που έχουν ως συνέπεια το φυσικό-σωματικό πόνο, τον ψυχικό πόνο ή την πρόκληση ζημιών σε αντικείμενα. Υπάρχει η  σωματική, η ψυχολογική και η υλική βία.

Στην ψυχολογική βία διακρίνεται η λεκτική βία και τα απειλητικά νοήματα-μορφασμοί. Η λεκτική βία εκφράζεται με λέξεις και εκδηλώνεται κυρίως μέσω απειλών, εκφοβισμών, κοροϊδίας, ειρωνείας, ύβρεων, ταπεινώσεων, περιφρόνησης, ψευδών κατηγοριών, δυσφημίσεων κλπ.

Ο έφηβος επηρεάζεται από την τηλεοπτική βία, τη διαδικτυακή, την πολιτική, την οικονομική, γενικά την κοινωνική βία.

Η βία που προβάλλεται μέσα από την τηλεόραση καθημερινά το μόνο που δημιουργεί είναι φόβο, τρομοκρατία, άγχος, θλίψη. Η επιρροή της βίας είναι διάχυτη σε δελτία ειδήσεων, έργα, σήριαλ, ριάλιτι, διάφορες εκπομπές, διαφημίσεις, videoclips κ.ά.

«Τα μοντέλα της βίας δεν αναπαράγονται μόνο στα δελτία ειδήσεων, αλλά και σε μια σειρά από φωτογραφίες εφημερίδων και περιοδικών, σε μια σειρά διαφημίσεων και άλλων εκπομπών που έχουν ως αντικειμενικό σκοπό να διεγείρουν τα πρωτόγονα ένστικτα της πάλης και του ανταγωνισμού ανάμεσα στους ανθρώπους».  Δρογίδης (Α)., (2009), Η Επικοινωνία και ο Τύπος, Θεσσαλονίκη: UNIVERSITY STUDIO PRESS

 H βία μέσω ειδήσεων, μέσω τηλεόρασης προκαλεί στεναχώρια, άγχος και εκκεντρίζει το ενδιαφέρον των τηλεθεατών-εφήβων, με αποτέλεσμα να γίνεται εμπορεύσιμη. Η βία δημιουργείται και επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι το  περιβάλλον (επίκτητο στοιχείο), το έμφυτο και κληρονομικό στοιχείο.

Επίσης υπάρχει το νευροβιολογικό και ορμονολογικό υπόστρωμα. Για την εμφάνιση της βίας εμπλέκονται πολλοί νευροδιαβιβαστές οι οποίοι μεταφέρουν τις πληροφορίες -όπως π.χ. μια σκηνή βίας της τηλεόρασης- στις διάφορες δομές του εγκεφάλου. Αυτός ο συνδυασμός του γονιδίου και ενός αρνητικού περιβάλλοντος αναπαραγάγει εύκολα τη βία.

«Ο περισσότερο μελετημένος νευροδιαβιβαστής σε σχέση με τη βία και την επιθετικότητα είναι η σεροτονίνη. Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης έχουν συνδεθεί με την παρορμητική βία και την αυτοκτονία, αν και η σχέση αυτή δεν ανευρίσκεται σε όλες τις μελέτες. Πολλές έρευνες έδειξαν ότι μειωμένα επίπεδα του καθοριστικού ενζύμου για τη σύνθεση της σεροτονίνης, της τρυπτοφανουδροξυλάσης (ΤΡΗ) οδηγεί σε διαταραχές της συμπεριφοράς. Μετάλλαξη του γονιδίου Α218C που εκφράζει την ΤΡΗ οδηγεί σε μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης και μειωμένη ικανότητα των ατόμων να ελέγξουν τις βίαιες ενορμήσεις τους (Coccaro, et al., 1997,Volavka, 1999, Miczek et al., 2007). Θρησκευόμενοι Κόκκινοι Επιστήμονες  (2010), Οπαδική βία και άλλες πτυχές της βίας στον αθλητισμό, Αθήνα: Νόβολι.

Oι ίδιοι συγγραφείς αναφέρουν ότι ο νευροδιαβιβαστής νορεπινεφρίνη (ΝΕ) επηρεάζει την επιθετικότητα στο ορμονικό, στο συμπαθητικό αυτόνομο σύστημα και στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ). Επίσης και οι νευροδιαβιβαστές ντοπαμίνη και ακετυλοχολίνη προκαλούν επιθετικότητα. Επιπλέον οι νευροορμόνες τεστοστε-ρόνη, βασοπρεσσίνη και η ωκυτοκίνη έχουν συσχετισθεί με τη βία και την επιθετικότητα

Θα μπορούσαμε λοιπόν να συμπεράνουμε από το ανωτέρω νευροβιολογικό και ορμονολογικό υπόστρωμα, οι έφηβοι που διακρίνονται για αυξημένο νευροδιαβιβα-στή ή νευροορμόνη (όπως είδαμε, που σχετίζονται με τη βία), έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα έναντι των άλλων που δεν έχουν το ίδιο υπόστωμα -στην έκθεσή τους σε πράξεις βίας από την τηλεόραση- να εμφανίσουν έντονη βία, η οποία μπορεί να βρισκόταν σε λανθάνουσα κατάσταση ή να ήταν ήδη έκδηλη, οπότε τότε εκδηλώθηκε ή αυξήθηκε περισσότερο.

«Η βία ασκεί μιαν ιδιαίτερη γοητεία σε όλο το σύστημα της δημοσιότητας και ανοίγει θέματα που επηρεάζουν τις κοινωνικές αντιλήψεις και αλλοιώνουν τους κοινωνικούς δεσμούς. Μέσα σε μια βίαιη πραγματικότητα δεν υπάρχουν στοιχεία κοινωνικής συνοχής, αλλά υπάρχουν όλα εκείνα τα στοιχεία που οδηγούν στην κοινωνική αποσύνθεση και την κοινωνική αλλοτρίωση. Αυτά τα φαινόμενα βάζουν την κοινωνία σε μια καθημερινή πολεμική έγερση και τους πολίτες σε μια διαδικασία αμφισβήτησης της κοινωνικής συνοχής». Δρογίδης (Α)., (2009), Η Επικοινωνία και ο Τύπος, σελ. 185. Θεσσαλονίκη: UNIVERSITY STUDIO PRESS

Μέσα στα γήπεδα επικρατεί μια μόνιμη βία από τους εφήβους (και όχι μόνο) προς τις δυνάμεις καταστολής (ΜΑΤ). Επίσης άμεσος είναι ο επηρεασμός από την αδικία που θεωρούν ότι αντιμετωπίζει η ομάδα τους. Αποτέλεσμα αυτών είναι η άσκηση βίας εντός και εκτός γηπέδου, η οποία συνήθως είναι κατευθυνόμενη. Μέσα από τον όχλο π.χ στα γήπεδα ο έφηβος απελευθερώνει διάφορα πιθανόν καταπιεσμέ-να συναισθήματα, με τις εκρήξεις του.

Η βία εμφανίζεται συνήθως με τη μορφή της επιθετικότητας. Ο έφηβος μιμείται την άσκηση βίας που βλέπει στην τηλεόραση και την αναπαράγει.

Κατερίνα Σούμπαση

Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια

Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)

Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία  LCM (London Centre of Management)

(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)

Τηλ.: 69 47 69 57 07